Etik ve Uyum son yıllarda önemi hızla artan, şirketlerin hukuki, finansal ve itibari risklerini daha etkili bir biçimde yönetebilmek adına operasyonlarının olmazsa olmaz bir parçası haline getirmeye başladıkları ve biz hukukçular için pek çok fırsat vaat eden kavramlar/alanlar olarak karşımıza çıkıyor.

Bu paylaşım dizisinde, klasik anlamda bir etik ve uyum programının nasıl daha etkin bir şekilde tasarlanabileceğine ve bu alanlarda ilerlemek isteyen profesyonellerin kazanması gerektiğini düşündüğüm yetkinliklere değineceğim. Ancak başlamadan önce, bu alanda çalışan bir başka meslektaşım olan Alparslan Özaltuğ’un daha önce bu proje için kaleme aldığı yazısını da okumanızı tavsiye ederim.

Etik ve Uyum Alanında Kariyer Yolculuğum

Etik ve Uyum alanında danışman, uyum analisti veya uyum görevlisi olarak kariyerini sürdürmek isteyen bir genç hukukçu iseniz bunun birkaç yolu olduğu söylenebilir. Bunun için bu alanda sınır ötesi uygulanabilirliğe sahip FCPA, UK Bribery Act, GDPR, Alman Tedarik Zinciri Kanunu gibi regülasyonlar daha fazla ön plana çıktığından bu regülasyonlar kapsamına giren çok uluslu bir şirkette çalışmayı seçebilirsiniz. Bu tip şirketlere dışarıdan danışmanlık vererek ya da eğitim, iç soruşturma gibi süreçlerine destek sağlayarak da etik ve uyum alanında çalışmanız mümkün olabilir. Kendi dönemim için konuşmam gerekirse üniversitede hukuk eğitimim esnasında etik ve uyumu tam olarak kavrayabileceğimiz bir ders mevcut değildi. Sizler için de durum böyle ise bu alanda asgari yeterliliğe sahip olmak için uyum yöneticiliği sertifika programlarının çok güzel bir seçenek olduğunu söyleyebilirim. Benim bu alandaki yolculuğum avukatlık stajımı tamamladığım ofiste uyum ekibimize dahil olarak sağlık ve inşaat sektörlerindeki şirketlere hizmet vermem ile başladı.

Bir Uyum Programı Hangi Süreçlerden Oluşur?

Uyum Tasarımı başlığına geçmeden önce bir uyum programının ne gibi süreçlerden oluştuğundan bahsedeceğim. Bir uyum programı şirketin faaliyet gösterdiği sektöre ilişkin riskler ve düzenlemeler kapsamında üçüncü taraf risk analizi, politika ve prosedür yazımı, bildirim hattı kurulması ve işletilmesi, izleme faaliyetleri (monitoring), denetim, iç soruşturma, eğitim ve iletişim, disiplin ve yaptırımlar ve kapsamda yer alan sair süreçlerden oluşur. Bu saydıklarım aynı zamanda bu alanda sıklıkla duyacağınız kavramlardır. Her bir kavramın ayrı bir yazı dizisinin konusu olabilecek derinliğe sahip olduğunu da belirteyim. Bu sebeple şimdilik bu ana çerçeveyi çizmekle yetineceğim.

Etik ve Uyum Alanındaki Tüm Süreçler Etkileşim İçinde

Çizdiğim çerçeveden de anlaşılacağı üzere etik ve uyum aslında oldukça kapsamlı süreçleri bir arada barındırıyor ve döngüsel bir faaliyetler zinciri olma özelliğine sahip. Tıpkı domino taşları gibi her bir süreç bir diğerini etkiliyor. Bu sebeple bahsettiğim her aşamanın doğru şekilde anlaşılması, tasarlanması, uygulanması ve ölçülmesi gerekiyor. Etik ve uyum danışmanlığı yaptığınızda farklı ölçekteki ve sektörlerdeki şirketleri gözlemleme ve ortak sorunları tespit edebilme avantajına sahip oluyorsunuz.

Bu Alanın Kilit Noktası: İnsan Odaklı Yaklaşım

Kariyer yolculuğumda bu alanda keşfettiğim ve tüm şirketlerde ortak bir gelişim alanı olduğunu düşündüğüm temel konu insan odaklılık. Oldukça teknik, akademik olarak üst düzey sayılabilecek içeriğe sahip ve karmaşık bir yapıdan bahsediyoruz gibi görünse de yaptığımız işin sorunsuz bir şekilde ilerlemesi aslında şirket çalışanlarının tüm bu süreçleri anlayıp uygulayabilmesine bağlı. Dolayısıyla, kâğıt üzerinde planlanan ve işlevsel olacağını düşündüğümüz pek çok sürecin çalışan deneyiminin denklemin dışında bırakılması sebebiyle çoğu zaman sekteye uğradığını gözlemledim. Etkin bir uyum programı oluşturmanın anahtarının insan odaklı bir yaklaşım olduğunu ve uyum programlarının bu çerçevede yeniden düşünülmesi gerektiğini anladığımda uyum tasarımı kavramı da benim için şekillenmeye başladı.

Uyum Tasarımı

Kâğıt üzerinde bir gereklilik olmanın ötesine geçebilen, çalışanların gerçekten anlayabildiği ve uyguladığı, kültürel olarak benimsediği bir etik ve uyum programı bana kalırsa uyum profesyonellerinin kendilerini çok disiplinli bir perspektif kazanacak şekilde donatmasına ve bu kazanımları birbirine eklemlendirerek yeni bir şey ortaya koymasına bağlı. Bunun için elbette en başta ilgili düzenlemeler konusunda bilgiye ve hukuki nosyona sahip olmak önemli bir faktör. Bunun ötesinde, bence “insan odaklı” bir uyum programı tasarlayabilmek hitap ettiğimiz çalışan grubunun özelliklerini, algı düzeyini, değerlerini anlamaya, insan davranışlarının nasıl şekillendiğini ve nasıl değişim yaratılabileceğine ilişkin bilgi sahibi olmaya, çalışanlara aktarmak istediğimiz karmaşık bilgileri nasıl onların en kolay anlayıp uygulayabileceği düzeye indirgeyebilmeye ihtiyaç duyuyor.

Etik ve Uyum Alanında Yetkinlik Kazanmak İçin Nereden ve Nasıl Başlamalı?

Tüm bu süreçleri kavramamızda bizlere yardımcı olabilecek temel kavramlara hakimiyet son derece önemli. Bu temel kavramların başta gelenlerini, UX tasarımı, davranışsal bilimler, iletişim ve pazarlama, görsel tasarım, bilgi tasarımı, kültürel dönüşüm ve ritüel tasarımı olarak sıralayabilirim. Yazımın ikinci bölümünde bu kavramlara odaklanarak, bunların etik ve uyum açısından ne anlama geldiğini, bu çerçevede yetkinlik kazanmak için genç hukukçular olarak neler yapılabileceğini kendi tecrübem çerçevesinde paylaşmaya çalışacağım.

Paylaşımımın bu ilk bölümünün, etik ve uyum alanlarıyla yeni tanışan ve bu konularda henüz ne yapmak istediğine veya nasıl yapmak istediğine karar verememiş olan genç hukukçu arkadaşlarımın zihninde yeni bir kapı aralayabilmiş olmayı umuyorum.

II. BÖLÜMÜ OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ