Bu yazıyı Hong Kong’da bir gökdelenin 38. katında yazmaktayım. Neden buradayım? Türk bir avukatın Hong Kong’da veya daha genel hatlarıyla Pasifik Asya’da ne gibi bir çalışma alanı olabilir? Tahkim alanında nasıl ilerlenebilir?

Ben şu anda, tahkim kullanıcıları tarafından dünyanın ilk üç tahkim kurumundan biri olarak seçilmiş olan Hong Kong Uluslararası Tahkim Merkezi’nde (HKIAC) hukuk müşaviri olarak çalışmaktayım. Buraya gelmeden önce ise çeşitli hukuk bürolarında çalışarak yatırım tahkimi ve ticari tahkimin yanı sıra devletlerarası uyuşmazlıkların çözümü konusunda tecrübe edindim. Yani İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezuniyetimden bu yana, yaklaşık altı senedir, uluslararası tahkim alanında uzmanlaşmaktayım ve kıymetli Ayça Hocamın daveti üzerine bu alanda kariyer oluşturma üzerine gözlem, tecrübe ve tavsiyelerimi sizlerle paylaşacağım.

Başlangıç: Yabancı Dil Bilgisi Ana Dil Seviyesinde Olmalı 

Uluslararası tahkimde sıklıkla kullanılan dil İngilizce. Ancak Amerika kıtasına doğru gittiğimiz zaman tahkimlerin zaman zaman İspanyolca dilinde, Avrupa’da Fransızca dilinde ve Asya’da ise Çince ve İngilizce iki dilde yapıldığını gözlemledim. Bu alanda kariyer kurmaya yöneldiğinizde yabancı dilinizin çok iyi olması gerekiyor. Çok iyi yabancı dil ne yazık ki TOEFL veya IELTS gibi sınavlarda yüksek bir puan alarak ispat edilebilecek bir seviye değil. Çok iyi dil bilmek, bir dili ana diliniz kadar iyi ve temiz konuşmayı ve yazmayı gerektiriyor.

Bu hususta kendinizi profesyonel anlamda geliştirmek için üniversitede farazi dava yarışmalarına katılabilirsiniz. Bu yarışmalar sizin istemediğiniz kadar çok İngilizce metin okumanızı sağlamakta. Böylelikle zaman içinde hem konuşma hem de yazma yeteneğinizin iyileştiğini göreceksiniz. Bununla birlikte yabancı dilde kurgu romanları (fiction) okumak da düzenli cümle kurabilmeyi, bir hikâyeyi baştan sona silsile içinde anlatabilmeyi ve gündelik dilde hatasız konuşabilmeyi zaman içinde geliştiren bir aktivite.

İngilizce seviyeniz çok iyiyse, yani ana diliniz kadar iyi konuşup yazabiliyorsanız, ikinci ve hatta üçüncü dil bilmek uluslararası tahkim kariyeri açısından oldukça faydalı. Ancak bu dilleri de özgeçmişinize koymadan önce ana dil seviyesine yakın düzeye getirmek gerekiyor. Ancak ana dil seviyesinde olmasa bile, örneğin, okuma yeteneğiniz kusursuza yakınsa, bildiğiniz diller kısmına “dil (okuma)” şeklinde yazmanız sizin başka dillere olan adaptasyonunuzu ve dil öğrenme yeteneğinizi gösterecektir.

Hukuk Bilgisi: Türk Hukuku ve Yabancı Hukuk Bilgisi

Uluslararası tahkim alanında uzmanlaşmak üzere iş arıyorsunuz diyelim. Tahkim uluslararası nitelikte de olsa iş ararken milliyetiniz, ana diliniz ve hukuk eğitiminizi nerede aldığınız çok önemli. Aynı zamanda tahkimin son aşaması olarak kabul edebileceğimiz kararın icra edilebilirlik aşaması açısından da temel hukuk eğitiminiz ve bilginiz önem arz ediyor. Bu sebeplerle, temel hukuk eğitiminizi aldığınız ve baroya kayıtlı olduğunuz ülkenin özellikle tahkim hukukuna ve yakın zamanda yüksek dereceli mahkemelerinin verdiği kararlara hâkim olmanız sizin mülakatlarda tartışma alanınızı arttırarak bilginizi göstermenizi sağlayacaktır. Bu açıdan İstanbul Tahkim Merkezi’nin aktivelerini ve haberlerini takip etmek, Türkçe kaynaklardaki mahkeme kararları kısmına özel vakit ayırmak (İstanbul Hukuklular iyi bilir, “Mor Kitap”- Şanlı, Esen, Ataman-Figanmeşe, Milletlerarası Özel Hukuk- bu açıdan çok faydalıdır), Türk akademisyenlerin yazdığı tahkim üzerine Türkçe kaynakları okumak bu alandaki güncel bilgilerinizi arttırmanız için etkili yollar olabilir.

Bunun yanında başka hukuk sistemlerine adapte olma yeteneğinizi göstermeniz de kritik önemde.  Çünkü içinde bulunacağınız bir tahkim sürecinde size yabancı iki farklı hukuk sistemi kullanılabilir. Örneğin, tahkim klozu uygulanacak hukuku Katar hukuku ve tahkim yerini İsviçre olarak belirlemişse, uyuşmazlığın esasına Katar hukuku uygulanırken tahkimdeki usule ilişkin hususlar için İsviçre hukukuna bakmanız gerekebilir. Bu ve benzeri durumlarda, başka hukuk sistemlerini anlayabilme ve onlara adapte olabilme kapasiteniz çok mühim. Bu alanda kendinizi geliştirmek için IAReporter, Mondaq, Kluwer Arbitration Blog gibi web sitelerini takip edebilirsiniz. Aynı zamanda New York Convention web sitesinde başka yargı yetki alanlarında verilen tahkime ilişkin mahkeme kararlarını da bulabilirsiniz.

Tecrübe: Yurtdışında Staj Olanakları

Vize ve çalışma izni almaya ilişkin çeşitli zorluklar sebebiyle uluslararası tahkim alanında yurtdışında iş bulmak kolay olmasa da staj imkanlarının oldukça çeşitli ve yaygın olduğunu söyleyebilirim. Bunun sebeplerinden biri de tahkimin idaresinin sıklıkla kurumlar tarafından yapılması. Böylelikle bir tahkim davasında taraf avukatlarının yanı sıra kurumlar da idare sebebiyle davaya dahil oluyor. Karar verme merci olan hakemleri de unutmamak lazım. Bu denklemde de genç avukatlara oldukça iş alanı açılıyor. Örneğin, taraf avukatlığı yapan bir büroda, tahkimin idaresini yapan bir kurumda veya karar merci hakem heyeti üyelerinden birinin yanında hakem sekreteri sıfatıyla staj yapabilirsiniz.

Pandeminin de etkisiyle birçok kurum staj olanaklarını uzaktan (remote) haline getirdi. Örneğin, benim de çalıştığım HKIAC bünyesinde staj programları uzaktan yönetilmekte ve bu sayede dünyanın çeşitli yerlerinden stajyerler ile çalışılmakta. Diğer tahkim kurumlarının da uzaktan staj programları var. Yurtdışında iş deneyimi çok önemli bir mesleki tecrübe olmakla birlikte çoğu zaman ücret verilmemesi ve daha önce belirttiğim vize alamamak vs. sebeplerden ötürü bu yollara başvurma konusundaki cesaretiniz kırılabilir. Cesaretinizi kırmadan arayışınızı sürdürürken staj çeşitliliğinizi arttırmaya odaklanabilirsiniz. Örneğin, Uluslararası Ceza Mahkemesi, Dünya Bankası, Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Barolar Birliği de çeşitli staj olanakları sunuyor. Bu stajlar tahkim odaklı olmasa da özgeçmişinizde uluslararası bir deneyim göstermeniz için size yardımcı olabilir.

Kurumlarda staj yapmanın yanı sıra hakem sekreterliği de belirttiğim gibi uluslararası tahkim alanında tecrübe kazanmak için bir başka yöntem. Bunun için hakemlerle doğrudan iletişime geçebilirsiniz. Eğer tahkim konusunda hiç tecrübeniz yok ise hakem sekreterliği eğitim programlarına katılmakla işe başlayabilirsiniz. Böylelikle hakem sekreterliği için başvurduğunuzda bu alana dair yeteneğinizi geliştirmek üzere çaba gösterdiğiniz de özgeçmişinizde yer alacak.

Asya Pasifik: Tahkim Kariyeri için Doğu’ya Yönelmek

Her ne kadar tahkim yeri denilince aklımıza ilk olarak Paris, Cenevre ve Londra gelse de ünlü ve tahkim yanlısı hukuk düzenleri bunlarla sınırlı değil. Örneğin, New York, Hong Kong ve Singapur da önde gelen tahkim yerlerinden. Buna yönelik Queen Mary Üniversitesi’nin White & Case hukuk bürosuyla hazırladığı 2021 Uluslararası Tahkim İstatistikleri’ne bakarsanız tahkim kullanıcılarının en çok tercih ettiği tahkim yerleri arasında Hong Kong ve Singapur’u ilk üçte göreceksiniz. Dolayısıyla bu alanda kariyer planı oluştururken kendinizi ve planlarınızı sadece Avrupa veya Amerika’yla sınırlamamanızı öneririm. Şu anda Hong Kong’da çalıştığım için sizlere biraz Hong Kong’dan bahsedeyim.

Hong Kong gökdelenleri ve hızlı yaşamıyla uzun yıllardır uluslararası ticaretin gözde noktalarından biri olarak konumlandırılıyor. Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı olsa da idaresi ve hukuk sistemi tamamen farklı. Örneğin, Çin ana karası kıta Avrupası (civil law) sistemini benimsemiş bir ülke olsa da Hong Kong Anglo-Sakson (common law) düzenini benimsemiş durumda. UNCITRAL Model Kanunu’nu ilk tanıyan coğrafyalardan biri olan Hong Kong, 1985’ten beri hizmet veren uluslararası tahkim merkeziyle (HKIAC) günümüze kadar 11,000’den fazla tahkim davasına ev sahipliği yapmış. Uluslararası finansın başkenti olarak da nitelendirebileceğimiz Hong Kong aynı zamanda bağımsız ticaret mahkemesi sistemi ve tahkim yanlısı mahkeme kararlarıyla da tahkim kullanıcılarının sıklıkla tercih etti bir tahkim yeri olmayı sürdürüyor. Deniz taşımacılığı, banka finans ve ticaret uyuşmazlıklarını burada yaygınlıkla görülen uyuşmazlıkların başında sayabiliriz. Bu çerçevede Hong Kong’da tahkim alanında iş olanakları da oldukça yaygın ve bir hukukçu olarak çok iyi derecede İngilizce bilmeniz seçilebilmenizin en önemli kriteri.

Kapanış

Bu paylaşımın uluslararası tahkim alanında kariyerinizi planlarken size ışık tutabilmesini diliyorum. Herhangi bir sorunuz olursa benimle iletişime geçebilirsiniz: www.linkedin.com/in/gokceuyar