Yüksek lisans yapmak üzere TEV-DAAD burslusu olarak Almanya’ya geldiğimde, genç bir Türk hukukçusu olarak yurt dışında çalışma tecrübesi edinme imkânı bulabilecek miyim sorusu aklımı kurcalayan hususların başında geliyordu. Yüksek lisans sürecim boyunca sadece Almanya ile sınırlı kalmayarak Batı Avrupa ülkelerinin bir çoğundaki mesleğimle ilgili iş ilanlarını takip ettim. İlanların büyük bölümünde yerel hukuku bilen şirket avukatları ya da avukatlık bürolarında istihdam edilmek üzere ilgili ülkede ruhsat almış avukatlar aranıyordu. Küresel çapta hatırı sayılır ölçüde bilinirliği olan bazı şirketlerin özellikle sözleşme avukatı ya da şirket avukatı arayışlarını ise belirli bir hukukla sınırlamadıklarını, ancak uzun yıllara dayanan deneyime son derece önem verdiklerini de fark etmiştim. Oysaki ben Almanya’ya eğitim için geldiğimde yirmi dört yaşındaydım ve avukatlık ruhsatımı sadece on ay önce almıştım.

UYUM (COMPLIANCE) NEDİR?
BU ALANDA ÇALIŞANLAR NE GİBİ İŞLERLE İLGİLENİR?

Bu şartlar altında yurt dışında hukukçu olarak iş tecrübesi edinme konusunda kendime nasıl bir yol haritası çizmeliyim diye düşünürken yüksek lisans vasıtasıyla tanıştığım bir arkadaşımın sayesinde UYUM (COMPLIANCE) alanı ile tanıştım.

Uyum, yasal olarak sınırları belirlenmiş bir alanda yine yasal olarak yükümlülükleri belirlenmiş gerçek ya da tüzel kişilerin bu yükümlülüklerini yerine getirmesi olarak ifade edilebilir. Uyum alanının kapsamı son derece geniş olup, çağın gerekleri ve kripto para birimleri ya da yapay zekâ araçlarının hukuki rejimi gibi teknolojik gelişmelere bağlı yapılanmalarla ilişkili olarak bu kapsam giderek genişlemektedir.

Uyuma ilişkin tanımın kulağa son derece soyut geldiğini biliyorum. Bu gerçeği göz önünde bulundurarak, verdiğim tanımı bankacılık sektörü çerçevesinde biraz daha somutlaştırayım: Bir devletin vergi gelirlerinin kontrol ve denetimini sağlamak amacıyla başta bankalar olmak üzere finans kurumlarına son işlem tarihinden üç ay geriye doğru olmak üzere toplamda on bin euroyu aşan işlemler bakımından işlemin hukuki niteliğini (gelir getiren işlemin türü- miras, bağış gibi) belirli esaslar çerçevesinde araştırıp ortaya koyma yükümlülüğü getirdiğini varsayalım. İşte böyle bir durumda finans kurumlarının anılan yükümlülüklerinin doğmasından bu yükümlülükleri tam olarak yerine getirmelerine kadar olan süreç uyum süreci olarak ifade edilebilir. Bir bankanın yasada öngörülen yükümlülükleri tam olarak uygulayabilmesi için yasanın sistematiğini takip etmesi ve bu sistematiği kendi yapısına aktarması gerekir. İşte bu aktarım da şirket politika ve yönergeleri ile gerçekleşir. Şirketin kabul ettiği yönerge(ler) uyum görevlileri tarafından uygulanmaya başlanır. Bu noktada iki görev alanı karşımıza çıkar: yönergeleri, güncel yasal düzenlemelere göre gözden geçiren ve uyum alanındaki her gelişmeyi takip eden uyum görevlileri (Compliance Officers) ve uyum görevlilerinin belirleyip güncellediği esaslar çerçevesinde işlemleri kontrol eden analistler (Compliance Analysts).

İŞ BAŞVURULARI YAPMADAN ÖNCEKİ HAZIRLIK SÜRECİNDE YAŞADIKLARIM

Kendisi vasıtasıyla uyum alanından haberdar olduğum arkadaşım, finans sektöründe kara para aklamanın önlenmesi (AML: Anti-Money Laundering) ve müşterini tanı (KYC: Know-Your-Customer) alanlarında çalışıyordu. Yaptığım araştırmalar sonucunda bu alanların banka hukuku, ceza hukuku, idare hukuku ve kimi yönleriyle de uluslararası hukukla ilişkili interdisipliner (disiplinler arası) olduğunu görmek beni oldukça heyecanlandırmıştı. Zira bu alanlar benim hem lisans hem de yüksek lisans süreçlerimde son derece ilgili ve hâkim olduğum, sevdiğim alanlardı. Öte yandan, analitik düşünme ve analizin farklı boyutlarıyla ön plana çıktığı görev tanımları da çok ilgimi çekmişti. Kolları sıvayıp daha derin bilgilenmeye ve iş imkanlarını araştırmaya devam ettim. Yine arkadaşım tavsiyesiyle bu alanlara özel çevrim içi eğitimlerin olduğunu öğrendim ve hemen kayıt oldum.

Burada bir parantez açarak, uyum alanında çevrim içi eğitimler veren başlıca kurumları bazı özelliklerini belirterek listelemeye çalışayım:

• Association of Certified Anti-Money Laundering Specialists (ACAMS- https://www.acams.org/en – Bu kurum, kara para aklamanın önlenmesi alanında son derece prestijli bir kurum olup, bu alanda kariyer basamaklarını çıkarken işverenler tarafından ACAMS eğitimini tamamlayarak uzmanlık sınavında başarılı olmanız beklenebilir. Fiyatları yüksek olan bu eğitimleri genellikle şirketler çalışanları için satın alırlar)
• International Compliance Association (ICA- https://www.int-comp.org)
• House of Training (https://www.houseoftraining.lu/en_GB – Burada daha çok Lüksemburg hukukuna ilişkin uyum eğitimleri verilmektedir)
• Governance People
• Coursera (Şartları karşılamanız halinde burs sağlayarak kurs ücretlerinden muaf olmanız mümkün olabiliyor)
• Udemy (https://www.udemy.com) olarak sayabilirim.

ACAMS’ı bir kenara koyarsak diğer eğitimler belirli konularda tecrübeli eğitmenler tarafından canlı çevrim içi yayınlar ya da önceden hazırlanmış videolar şeklinde veriliyor. Eğitimler katılımcının tecrübe ve bilgi seviyesine göre sınıflandırıldığından kimi eğitimlerde tecrübe şartı aranıyor. Uyum alanına yeni adım atmayı planlıyorsanız bu tarz eğitimleri araştırmanızı ve değerlendirmenizi tavsiye ederim.

Ben de temel eğitim modüllerinden başlayarak adım adım daha ileri düzeydeki eğitim modüllerine geçtim. Aynı zamanda alanımla ilgili iş fuarlarını ve iş ilanlarını takip etmeyi sürdürdüm. Tüm bu süreçte dikkatimi çeken başlıca husus, iş piyasasında bu alanda çalışacak elemanlara yönelik önemli bir talebin olduğuydu. Ancak iş ilanlarının önemli bir kısmında tecrübe aranıyor olması gerçeği yine karşıma çıkmıştı. Çevrim içi eğitim modülleri sayesinde teorik düzeyde belirli bir donanım elde ettikten sonra Batı Avrupa’da bilhassa Avrupa Birliği içinde finans merkezi olarak kabul gören, İngilizce’nin aktif olarak kullanıldığı Lüksemburg, Hollanda ve Almanya’da iş başvuruları yapmaya başladım. Olumsuz cevapların yanı sıra olumlu dönüşler de gelmeye başlaması moralimi biraz olsun yükselmişti. Nihayet 2022 yılının Ekim ayında Almanya’da BNP Paribas Bankası Duisburg Şubesi’nde kara para aklamanın önlenmesi biriminde uyum analisti olarak çalışmaya başladım. Buradaki 5 aylık sürecin ardından MUFG Bankası’ndan gelen iş teklifini değerlendirerek Mart 2023’ten itibaren MUFG Bankası Düsseldorf Şubesi’nde çalışmaya başladım.

TAM OLARAK NE İŞ YAPIYORUM?

Kara para aklamanın önlenmesi alanında çiçeği burnunda bir uyum analisti olarak takip etmekle yükümlü olduğumuz gerçek ve tüzel kişilerin işlem hareketlerini inceliyorum ve uyum kuralları çerçevesinde bu işlemlerde (varsa) olağandışı durumları tespit ediyorum. Böyle durumlarda şirket içindeki diğer birimlerle irtibata geçerek alınabilecek tedbirleri değerlendiriyor ve uyguluyoruz.

ÇALIŞMAYA BAŞLADIKTAN SONRAKİ GÖZLEM VE DEĞERLENDİRMELERİM

Hukuk eğitimi almış olmanın uyum alandaki mesleki faaliyetler bakımından son derece avantajlı olduğunu bizzat deneyimlediğimi söylemeliyim. Daha önce de ifade ettiğim üzere, uyumun (compliance) temel kaynağını yasalar oluşturuyor. Kara Avrupası’ndaki uyum yasaları da prensip itibariyle uluslararası düzenlemelerden (FATCA Kuralları, uluslararası müeyyideler) ve Avrupa Birliği (AB) Tüzük ve Yönetmeliklerinden kaynaklanıyor. AB düzenlemelerinin iç hukuklara aktarılması ulusal yasalar vasıtasıyla olduğundan, bu amaçlı ulusal yasalar ile hem uyum kurallarının çerçevesi belirleniyor hem de regülatörler tesis ediliyor. İşte uyum görevlileri ve uyum analistlerinin asli görevleri hizmet ettikleri şirketin politikalarını ve bu politikaların kaynağı olan uyum yasalarını analitik olarak incelemek, yükümlülük ve sorumlulukların kapsamını detaylı olarak bilmek ve değerlendirebilmek. Diğer yandan, yasa ve düzenlemelerde sıklıkla açık olmayan ifadeler de bulunabildiğinden, bunların yorumlanması ve müphem olan ifadeler ile ilgili açıklamaları içeren kaynaklara hâkim olunması da uyum görevlileri ile analistlerinin görev tanımı içerisinde yer alıyor. Olayları ve kuralları yöntemli şekilde analiz edebilmek üzere eğitim almış hukukçuların saydığım bu gibi işlerde neden avantajlı oldukları gün gibi açık diye düşünüyorum. Son olarak, uyumun tam olarak sağlanması ve herhangi açık bir noktanın bırakılmaması son derece önemli olduğundan, uyum sürecinde doğru soruları sorabilmek üst düzeyde önem arz ediyor. Hukuk formasyonu bu anlamda da büyük avantajlar sağlıyor.

UYUM ALANINDA ÇALIŞMAYI PLANLAYANLAR İÇİN PRATİK TAVSİYELER

Uyum görevlisi ya da analisti olarak özellikle de yurt dışında çalışmayı planlıyorsanız, interdisipliner bir bakış açısı geliştirmenizi ve ceza hukuku, idare hukuku, uluslararası hukuk ile banka hukuku alanlarında güçlü bir alt yapıya sahip olmak üzere çalışmalar yapmanızı tavsiye ederim. İş görüşmelerinde bu alanlarda ilgili ve bilgili olduğunuzu gösterebilmek kesinlikle fark yaratıyor.

Bu anlamdaki hazırlıklarınızda FATF (Financial Action Task Force) sitesinde yer alan FATF Recommendations (Tavsiyeler) ve FATF raporlarını okumak özellikle uyum alanındaki terminolojiye hakimiyetin gelişmesi bakımından son derece yararlı oluyor. Diğer yandan kara para aklama ile ilgili güncel haberleri AML Intelligence (https://www.amlintelligence.com/financial-intelligence-specialist/) web sitesinden takip etmenizi de önerebilirim.

Yukarıda sözünü ettiğim çevrim için eğitimlerin interaktif olanlarına katılırsanız alanınızda çalışan diğer meslektaşlarla fikir alışverişi yapabilme imkânınız da olabilir. Ayrıca ACAMS ve AML Intelligence’ın düzenlediği konferansları takip etmek de hem alanında uzman kişilerden öğrenmek hem de meslektaşlarınızla network geliştirmek bakımlarından katkılar sağlayabilir.

“TRANSBORDER” BİR ALAN OLAN UYUM ALANINDA İNGİLİZCE KULLANILIYOR

Uyum alanı “transborder” bir alan olarak nitelendirildiğinden, Kara Avrupası ülkelerinde uyum alanında kullanılan dilin İngilizce olması eğilimi var. Bu bakımdan bu alanda çalışmak isteyenler için üst düzeyde İngilizce hakimiyetinin olmazsa olmaz olduğunun altını çizmek isterim. İngilizce hakimiyetinizi hem hukuki hem de finansal boyutta geliştirmek üzere planlama yapmanız bir zorunluluk. Daha önce de ifade ettiğim gibi FATF’ın Tavsiyeleri ve ülkeler için düzenlediği raporları okuyarak İngilizce uyum terminolojisine hakimiyetinizi geliştirebilirsiniz.

Bunun yanı sıra çalışılan ülkenin dilinin bilinmesi de rekabetçi ortamda artı puan getirebiliyor. Neticede hangi ülkede olursa olsun bir şirket bünyesindeki uyum görevlilerinin önemli bir kısmı yerel hukukçulardan ya da yerel çalışanlardan oluşuyor ve takım arası iletişimde ve toplantılarda, hatta bazen de işe alım sürecindeki mülakatlarda kullanılan dil kimi durumlarda çalışılan ülkenin yerel dili olabiliyor. Örneğin benim ilk iş mülakatım yalnız Almanca, ikincisi ise hem Almanca hem de İngilizce olarak yürütülmüştü.

UYUM ALANINDAKİ ULUSLARARASI KARİYER FIRSATLARINI MUTLAKA ARAŞTIRIN

Uyum alanı kariyer fırsatları bakımından önü son derece açık bir alan. Uyum analisti ya da uyum görevlisi olarak çalışmaya başladıktan sonra uyum denetmeni olarak ilerleyebilmek; ulusal otoriterlerde (regülatör) çalışma imkanlarını değerlendirmek ya da danışman olarak bağlı ya da bağımsız olarak çalışmayı seçmek mümkün.

Hem iş pozisyonlarının kapsamı ile ilgili olarak size öngörü verebilecek olan hem de uyum alanındaki kariyer fırsatları hakkında önemli değerlendirmeleri bulabileceğiniz ICA’nın web sitesi (https://www.int-comp.org/) uyum alanındaki kariyer fırsatlarına ilişkin araştırmalarınız için iyi bir başlangıç noktası olabilir.