Son yıllarda geleneksel anlamda ders vermemekle birlikte hem alışkanlıktan hem de çeşitli vesilelerle akademik çevrelerle ilişki içinde kaldığımdan olsa gerek, her akademik yılın başında beni hala farklı bir heyecan sarıyor. Bu vesileyle bir yazı kaleme almayı planlarken sevgili Furkan Güven Taştan’ın “Dikkat hukuk fakültesi çıkabilir!“ başlığıyla LinkedIn’de yaptığı paylaşımla karşılaştım. Kendisinin izni ile sözünü ettiğim etkileyici paylaşımı aşağıda aynen alıntılıyor ve sunumu da paylaşıyorum.

DİKKAT HUKUK FAKÜLTESİ ÇIKABİLİR!

 “1980’den 2022’ye Türkiye’nin #hukukfakültesi zaman tünelinin özeti:

Türkiye’nin bereketli topraklarında

1982-1999 arasında yıllık 🌱 1,05 

2000-2009 arasında yıllık 🌱 2,6

2010-2021 arasında yıllık 🌱 3,5

hukuk fakültesi yeşerdi.

81 ilin 34’ünde hukuk fakültesi bulunuyor. En çok hukuk fakültesi yetiştiren şehir 30 fakülteyle İstanbul. Bunu 13 fakülteyle Ankara ve 7 fakülteyle İzmir takip ediyor.

2022 itibariyle Türkiye’de 88 hukuk fakültesi bulunuyor. Bunlardan 50’si devlet, 38’i vakıf üniversitelerinde.

Kaynak: istatistik.yok.gov.tr (20.09.2022 tarihinde erişildi)”

Bu zekice sistemleştirilmiş sunum (izlemek için tıklayınız), Massachusetts Barosu’ndan bir meslektaşımın incelemem ve bir yabancı hukuk danışmanı olarak değerlendirmelerimi paylaşmam için bana bir rapor iletmesinin akabinde karşıma çıktı ve beni malumun ilanı olmanın ötesinde etkiledi, tekrar düşündürdü. Nedenini anlatabilmek için sözünü ettiğim rapora ilişkin kısa bir açıklama yapayım.

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’NDE BARO SINAVININ MODERNİZASYONU

Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD), Wisconsin bakımından söz konusu olan istisnayı bir kenara bırakırsak her eyalet kendi baro sınavını yaparak tüm şartları sağlayıp süreci başarıyla tamamlayan hukukçulara mesleki ruhsatlarını verir. Eyaletlerin büyük çoğunluğu tarafından kullanılan mesleki ruhsat sınavlarının (The Uniform Bar Examination) bileşenleri (çoktan seçmeli sorular, çok aşamalı kompozisyon soruları, performans testleri vb.) Ulusal Baro Denetmenleri Birliği (National Conference of Bar Examiners – NCBE) tarafından hazırlanır. NCBE, çeşitlilik ve kapsayıcılık kültürünü içselleştirmiş ve mesleki etik değerlerini haiz yetkin hukukçulardan oluşan bir mesleki yapılanma oluşturulmasına katkı sağlama temel amacıyla 1931 yılında oluşturulmuş bir organizasyondur. İşte meslektaşımın paylaştığı rapor, NCBE’nin baro sınavlarının modernizasyonuna ilişkin olarak 2018 yılında görevlendirdiği çalışma grubu tarafından hazırlanan rapordu.

Bu rapora göre ABD’deki baro sınavları;

• Yasal düzenlemelerin ezberini gerektiren yani kuru bilgi ölçen sınama tarzının ağırlığının azaltılması,
• Sınava dahil temel alanların sınırlandırılması,
• Temel mesleki vasıfların (becerilerin) sınanmasına üst düzeyde önem verilmesi temel esasları çerçevesinde yeniden yapılandırılıyor.

NCBE, rapordaki önerilerinin tümünü kabul etmiş durumda ve bunları önümüzdeki beş yıl içinde hayata geçirmek üzere gerekli hazırlıkları yapıyor. Baro sınavına ilişkin tartışmalar hararetle sürmekle birlikte, ABD’de mesleki ruhsat almak isteyen hukukçular yakın gelecekte “NextGen Bar Exam”le, bir başka ifadeyle ciddi anlamda değiştirilip revize edilmiş yeni versiyon ruhsat sınavıyla karşı karşıya kalacaklar gibi görünüyor.

BU GELİŞMELER BİZİ NEDEN İLGİLENDİRİYOR?

ABD’deki bu gelişmelerin ve bu gelişmelere zemin teşkil eden uzun soluklu araştırma ve değerlendirme sürecini somutlaştıran raporun bizimle doğrudan ilgisi bulunmuyor. Ancak, raporda detaylı şekilde incelenmiş ve sistematize edilmiş olan HUKUKÇUNUN mutlaka sahip olması (ve mesleğe yetkili kılınmak için de sınanması) gerekli görülen MESLEKİ VASIFLARI listesini dikkatinize sunmak istiyorum. Bu paylaşımın kapsamı ve amacını gözeterek, çalışmanın yöntemine, aşamalarına, alt komitelere, test içeriği (konuları) ve tarzı ile ilgili ayrıntılara ise değinmeyeceğim. İlgilenenler, 2018-2021 yılları arasında yürütmüş olan detaylı araştırma, inceleme ve değerlendirmeler ile Yeni Nesil Baro Sınavı’na (the NextGen Bar Exam) ilişkin önerileri içeren rapora (Final Report of The Testing Task Force-April 2021) www.nextgenbarexam.ncbex.org adresi üzerinden ulaşabilir.

HUKUKÇUNUN MESLEKİ VASIFLARI

Raporun, başlangıç seviyesindeki bir avukatın (HUKUKÇUNUN) mesleği icra etme yetkisini alabilmesi için sahip olması gerektiği kabul edilen MESLEKİ VASIFLAR listesinin, hangi hukuk sisteminde yetiştiğinden ve mesleğe nerede adım attığından bağımsız olarak tüm hukukçular bakımından global bir MESLEKİ BECERİ LİSTESİ olarak değerlendirilebileceğini düşünüyorum. Aşağıda hem yedi genel kategoriden oluşan bu listeyi hem de her bir kategorinin yanında o mesleki beceri alanının kapsamına giren alt ayırımları (becerileri) bulacaksınız.

1. Hukuki Araştırma: Temel ve ikincil hukuki düzenlemeleri ve yargı kararlarını araştırma, okuduğunu (yazılı) anlama/kavrama ve hukuki perspektiften değerlendirme, eleştirel ve analitik düşünme.
2. Hukuki Yazma: Yazılı ifade/anlatma, eleştirel ve analitik düşünme.
3. Müvekkile Danışmanlık Yapma ve Tavsiye Verme: Sözlü ifade/anlatma, sözel anlama/kavrama, kültürel yeterlilik ve değerlendirme, savunma geliştirme, eleştirel ve analitik düşünme, sorun çözme, pratik (tatbikî) hüküm verme (düşünüp karar verme).
4. Sorun(ları) Saptama ve Değerlendirme: Sorunları tanılama (teşhis), dikkatli olma, eleştirel ve analitik düşünme.
5. Araştırma ve Analiz: Sorma ve sorgulama, olgusal gerçekleri toplama, kültürel yeterlilik ve değerlendirme, sorun çözme.
6. Müzakere ve Uyuşmazlık Çözümü: Müzakere becerileri, uyuşmazlık çözme, yaratıcılık/inovasyon, fikir ayrılıklarını ifade etme, yazılı ifade/anlatma, sözlü ifade/anlatma, sözel anlama/kavrama, savunma geliştirme, pratik (tatbikî) hüküm verme (düşünüp karar verme).
7. Müvekkil Vekil İlişkisi – Kurma ve Yönetme: Networking ve iş geliştirme, kaynak yönetimi/önceliklendirme, organizasyon, stratejik planlama, proje yönetimi, başarıya/hedefe yönelme/uyumlu hale gelme, pratik (tatbikî) hüküm verme (düşünüp karar verme), kararlılık, kültürel yeterlilik ve değerlendirme.

YENİ AKADEMİK YILA

KENDİNİZİ VE MESLEKİ PLANINIZI DEĞERLENDİREREK BAŞLAYIN

Türkiye’deki 88 hukuk fakültesinde 2022-23 akademik yılı başlıyor. 50’si devlet, 38’i ise vakıf üniversitesi bünyesinde olan tüm bu fakültelerin öğrencilerine gerekli mesleki vasıfları kazandırmak üzere planlama yapabilecek yeterlilikte kaynaklara ve yetkin kadrolara sahip olması elbette ideal olanı. Gerçekliğin bundan ne kadar uzak olduğu tartışmasını bu paylaşım bakımından bir kenara bırakıp yeni döneme hevesle başlayan tüm “Genç Hukukçu”lara bir hatırlatma yapmak istiyorum: Yukarıdaki sınıflandırma ve her bir mesleki vasfın alt ayırımları üzerinde derinlemesine düşünmeniz ve lisans dönemindeki mesleki hazırlıklarınızı bu çerçevede şekillendirmeniz gerekiyor. Kendinize aşağıdaki soruları sorarak başlayabilirsiniz.

• Lisans eğitiminiz sürecinde teorik bilgi birikiminin paralelinde hangi mesleki becerileri kazanıyor olmalısınız?
• Söz konusu mesleki becerileri edinmek ve geliştirmek için neler yapıyorsunuz?
• Hangi koşullarda ve nasıl bir mesleki yönlendirme desteği alıyorsunuz?
• Katıldığınız pratik çalışmalar, moot court ve kulüp çalışmaları ya da benzeri ders dışı aktiviteleriniz hangi mesleki vasıfların geliştirilmesine yönelik?
• Yaptığınız yaz stajlarında size verilen işler listedeki hangi mesleki vasıfları gerektiriyor ve hangi mesleki vasıfların geliştirilmesine hizmet ediyor?*** Raporda, yedi beceri alanının her birine ilişkin olan (yani o mesleki vasfı gerektiren) “hukuki işler” den en önemlileri de ilgili mesleki vasfın altında listelenmiş. Hukuk sistemlerimizin farklılığı iş bazında korelasyona uygun olmayacağından “iş” listesine yer vermedim. Ancak, her bir mesleki vasfı değerlendirirken, avukatların (hukukçuların) yaptıkları işler bağlamında düşünmenizi öneriyorum. (Bu “iş” hangi mesleki vasıfla ilgili ya da hangi mesleki vasfı gerektiriyor?)
• Bireysel olarak nasıl geliştiniz?

Mezuniyet sonrasında “eller aya biz yaya” dememek için, “Yeni Nesil” mesleki donanım planlarınızı bu ve bu gibi sorular üzerinde kafa yorup büyük resmi de göz önünde bulundurarak oluşturmanızı ya da gözden geçirmenizi öneriyorum.

Herkes için mutlu, başarılı ve verimli bir akademik yıl olsun…