“Tartışmalı” bir çağda yaşıyoruz. Yaşamda karşılaşılan sosyal, politik ve sair sorunlar karmaşıklaştıkça, bunlara ilişkin daha iyi argümanlar üretmenin ve karşılaşılan argümanları daha iyi analiz etmenin kritik önemi hem bireysel hem de toplumsal bazda katlanarak artıyor. Bu önemi kavrayıp kendini uygun şekilde geliştiremeyenler var olma mücadelesinde en hafif tabiriyle geriye düşüyor. Vurgu yaptığım bu tarz biz hukukçular bakımından ise zaten “varsayılan mod”. Zira, iyi argüman üretmek ve karşı argümanı iyi analiz etmek mesleki sorumluluklarımızın başında geliyor.

HUKUKİ SÖYLEMİ DIŞ DÜNYAYA SIKLIKLA YAZILI OLARAK AKTARIYORUZ

Uzmanlık alanımız ve tecrübe seviyemiz ne olursa olsun, müvekkillerimizin/danışanlarımızın haklarını korumak ve savunmak için kullandığımız hukuki söylemi dış dünyaya sözlü ya da yazılı olarak, sıklıkla da yazılı olarak aktarıyoruz. Aktarımda hangi vasıtayı kullanırsak kullanalım, dili ustalıkla kullanmanın, açık ve ikna edici olmanın, güçlü ve etkili argümanlar ortaya koymanın, karşı argümanları ise titizlikle değerlendirmenin hukuk uygulamasının esaslarından olduğunu söyleyebiliriz. Baş döndürücü hızdaki teknolojik gelişmelerin de bu esasların önemini değiştir(e)mediğini düşünüyorum.

HUKUKİ YAZMANIN ÖNEMİ VE GELİŞTİRİLMESİNE VURGU YAPAN

BİRÇOK PAYLAŞIMA YER VERDİM

Bu tespitlerden hareketle, hukuki yazmanın önemi ve geliştirilmesine vurgu yapan birçok paylaşıma yer verdim. (Bu paylaşımlara ulaşmak için Kategoriler/Hukuki Yazma Becerileri linkini tıklayınız.)

• Bunların bazılarında genel nitelikli önerilerde bulundum.
  • Zaman ile emek harcanarak hukuki söylemde akıcılık kazanılabileceğinin ve hukuki yazma faaliyetinin de giderek daha zevkli hale gelebileceğinin altını çizmeye çalıştım.
• Bazılarında ise belirli bir hukuki metnin hazırlanması özelinde önerilerde bulundum.
  • Hukuki metin türlerine aşinalığın artmasıyla birlikte yazmanın giderek kolaylaşabileceğini ve hataların azaltılabileceğini vurgulamak istedim.

HUKUKİ YAZARIN TARZLAR ARASI GEÇİŞ YAPMAKTA USTALAŞMASI GEREKİYOR

Mesleğe adım attıktan sonra farklı amaçlara hizmet eden birçok hukuki metin yazmanız gerekecek. Birçoğu sizin bakımınızdan “bilinmedik” olacak bu metinlerin tümünü aynı tarzda yazmanızın mümkün bulunmadığına ve HUKUKÇUNUN TARZLAR ARASI GEÇİŞ YAPABİLMESİNİN son derece önemli olduğuna 12 Eylül 2020 tarihli Taslağı “Parlak” Bir Hukuki Metne Dönüştürmek başlıklı yazımda dikkat çekmiştim. Yazmanız, düzeltmeniz ya da düzenlemeniz istenen bir hukuki metni “parlatmak” için önce amacınızı analiz etmeniz, sonra da amaca uygun tarzda ve mümkün olan en etkili şekilde yazabilmeniz gerekir. Bu ideal akışta ustalaşmanıza yardımcı olabilecek etkili yöntemlerden bir tanesi ARİSTOTELES’in RETORİK ÜÇGENİ’ni kullanmayı alışkanlık haline getirmek. Özellikle mesleki üslubunuzu geliştirme aşamasında son derece faydalı olabilecek bu yaklaşım/analiz tarzı Amerika Birleşik Devletleri’ndeki hukuk fakültelerinde birinci sınıf öğrencileri için zorunlu olan hukuki yazma programlarının çoğunda öncelikli olarak öğretilir ve hukukçu adaylarınca kullanılması tavsiye edilir.

RETORİK ÜÇGENİ’Nİ ANLAMAK ve

HUKUKİ YAZMA SÜRECİNDE BİR ARAÇ OLARAK DEĞERLENDİRMEK

Somut olaydaki vakıaları yasal düzenlemelerle beraberce analiz ederek objektif nitelikli bir hukuki değerlendirme, örneğin bir ofis içi bilgi notu, yazmanız gerekse de (bkz. 30 Kasım 2021 tarihli paylaşım) ya da bir hukuki durum lehine savunucu pozisyonu almanızı gerektiren ve ikna amaçlı olan bir hukuki metin, örneğin bir dava dilekçesi, yazmanız gerekse de, HUKUKİ YAZMA SÜRECİNİZİ ORGANİZE ETMENİZ (Sorun-Kural-Uygulama-Sonuç) ŞARTTIR (bkz. 1 Mayıs 2021 tarihli Hukuki Akıl Yürütme ve Sonuçlarını Ortaya Koyma Tarzınız Fark Yaratır başlıklı paylaşımdaki organizasyon esasları).

Ancak, ikna amaçlı yazmanız gereken hallerde ETKİLİ olabilmek için yazma ve düşünme tarzınızda İNCELİKLİ değişiklikler yapmanız gerekir.

Antik Çağ’ın büyük filozofu Aristoteles’in ortaya koyduğu ikna sanatındaki üç teknikten (LOGOS, ETHOS ve PATHOS) yararlanılması hukuki yazmada da son derece başarılı sonuçlar vermektedir. Esasen bu teknikler farkında olsak da olmasak da NİTELİKLİ her yazının bileşenleridir. Tekniklerin dengeli şekilde kombine edilerek uygulanması esastır ve bunun bir göstergesi olarak eşkenar üçgen ile sembolize edilirler.

• LOGOS, yazarın/konuşmacının amacını ne derece ustalıkla ileri sürebildiği, savını (argümanını) ne derece iyi savunabildiği ile ilişkilidir. (Yazarın/konuşmacının savları yeterince açık ve belirli mi, güçlü delillerle desteklenmiş mi, mantıklı şekilde sıralanmış mı?)
• ETHOS, yazarın/konuşmacının karakteri bağlamında savının (argümanının) inandırıcılığı, güvenilirliği ile ilgilidir. (Yazarın/konuşmacının nitelikleri neler, kendisini konuyla nasıl ilişkilendiriyor, tarzı ve tonu uygun mu, kullandığı kaynaklar güvenilir ve güçlü mü?)
• PATHOS, okuyucu/dinleyici kitlesinin sürece etkisine ilişkindir. (Kullanılan örnekler, sunulan ayrıntılar okuyucu/dinleyici kitlesinin özdeğerleri ile kanaatlerine hitap ediyor mu?)

Bu üç teknik, AMAÇ, KARAKTER ve OKUYUCU olarak kategorize edilerek (hangi dilde yazıyor olursanız olun) HUKUKİ YAZMA SÜRECİNE de uygulanabilir. Şöyle ki:

HUKUKİ YAZMADA RETORİK ÜÇGENDEN NASIL YARARLANILABİLİR?

İkna amaçlı bir hukuki metni kaleme almanız gerektiğini varsayalım. Yazma sürecinizde önerilen tekniklerden ne derece yararlandığınızı anlamak için aşağıdaki soruları kullanın. Yazmaya henüz başlamadan önce retorik üçgenin her bir kategorisine ilişkin olarak kendinize (a) grubundaki soruları sorun. Yazma işini tamamladıktan sonra da bu kez kaleme aldığınız metni (b) grubundaki soruları sorarak değerlendirin.   

1. AMAÇ > HUKUKİ METNİN AMACI NEDİR? –

a) Yazacağım hukuki metin, hangi sonucu ve/veya sonuçları elde etmeyi/gerçekleştirmeyi amaçlıyor? Hedefim/hedeflerim neler?

b) Yazdığım hukuki metin hedeflediğim sonucu ve/veya sonuçları elde edecek/gerçekleştirecek içerik ve nitelikte mi?

2. OKUYUCU >  KİME/KİMLERE HİTABEN YAZIYORUM? –

a) Yazacağım hukuki metnin okuyucusu kimden/kimlerden oluşuyor? (Hukuki yazar olarak çok farklı kişiye/kişilere hitaben yazacaksınız. Müvekkilinize, danışanınıza, bağlı olduğunuz kıdemli avukata, hâkime ya da heyete, müvekkilinizin karşı tarafına ya da karşı tarafın vekiline, bazı durumlarda da kamuya hitap eden metinler kaleme alacaksınız.) Yazacaklarımın bu kişiye/kişilere hitap edebilmesi için metnin içeriğini (kapsamını) nasıl planlamalıyım?

b) Yazdığım hukuki metnin okuyucusu yazdıklarımı benim anlatmayı istediğim tarzda anlayacak mı?

3. KARAKTER > HİTAP ETTİĞİM KİŞİDE/KİŞİLERDE NASIL BİR ETKİ YARATMAK İSTİYORUM? –

a) Yazacağım hukuki metnin okuyucusunda yaratmak istediğim etki nedir? Üslubumu, kullanacağım kelimeleri, tonumu, cümlelerimin yapısını ve uzunluğunu, argümanlarımı destekleyen kaynaklara atıf verip vermeyeceğimi, destek belgeler sunup sunmayacağımı ve yazma tarzımı ilgilendiren benzeri diğer hususları bu hukuki metin bakımından nasıl revize etmeliyim?

b) Yazdığım hukuki metinde kullandığım üslup ve ton, seçtiğim kelimeler, cümlelerimin yapısı ile uzunluğu, argümanlarımı destekleyen kaynaklara yaptığım atıflar, sunduğum destek belgeler ve yazma tarzımı ilgilendiren sair hususlardaki seçimlerim bu hukuki metnin amacı ve okuyucusunda yaratmak istediği etkiler bakımından uygun oldu mu?

YUKARIDAKİ SORULARI İKİ YÖNLÜ KULLANARAK

GELİŞİMİNİZİ HIZLANDIRABİLİRSİNİZ

Kendi yazdıklarınızı değerlendirmenin yanı sıra, başkaları tarafından kaleme alınmış hukuki metinlerin nasıl yazılmış olduğunu analiz etmek için de yukarıdaki sorulardan yararlanmanızı öneriyorum. Yazma becerilerinizin planlı bir çalışmayla gelişmesi zaman alacak. Farklı kişiler tarafından kaleme alınmış ikna amaçlı hukuki metinleri (özellikle de dava dilekçesi, cevap dilekçesi vs.) amaç, karakter ve okuyucu açılarından yukarıdaki sorular ışığında değerlendirmeniz daha hızlı yol katetmenizi sağlayacaktır.

Bu çalışma yönteminde, yazma tekniği ve kalitesi bakımından farklı kalibreleri temsil eden metinleri değerlendirmeniz amaca uygun olur. Bu gibi hukuki metinlere ulaşmak için hocalarınızdan ya da kıdemli meslektaşlarınızdan yardım istemenizi tavsiye ederim. Ayrıca hem kendi yazdığınız hem de başkalarının yazdığı hukuki metinlere ilişkin değerlendirmelerinizi hocalarınız ve kıdemli meslektaşlarınızla paylaşarak onların tecrübelerinden de yararlanmaya çalışın. Bu yöntem de gelişme hızınıza hız katacaktır.

KALEME ALDIĞINIZ HER HUKUKİ METNİ DEĞERLENDİRİN