İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrencisi olmaktan gurur duyduğum, geniş bakış açısıyla ufkumu aydınlatan, çok kıymetli görüşlerini ve özellikle tecrübelerini her zaman paylaşan, akademik kariyer yoluna yönelmemde katkısı büyük olan, derin saygı ve sevgi duyduğum Ayça Akkayan Yıldırım hocam tarafından hayata geçirilen “Genç Hukukçuya e-Postalar” Projesi’ne bu yazım ile katkı sunmanın mutluluğunu yaşamaktayım.

Ele alacağım konu aslında oldukça geniş kapsamlı. Ben bu yazımda, ülkemizde devam etmekte olduğum lisansüstü hukuk eğitimime ilişkin tecrübe ve değerlendirmelerimi, fakülte sonrası staj dönemi gözlemlerimi, avukatlık ve lisansüstü eğitimi bir arada yürütmenin zorluklarını paylaşmak istiyorum.

Hukukçu olarak sürekli gelişme yolunda önemli bir adım olarak gördüğüm yüksek lisans eğitimine başlamaya karar vermem kolay olmadı. Hukuk fakültesi mezuniyetimden sonra eğitimime lisansüstü düzeyde devam etmeli miyim, hangi alanda ve hangi fakültenin hangi programında devam etmeliyim, ne zaman başlamalıyım? gibi pek çok soruya yanıt bulmak üzere araştırmalarıma başlamak benim için ilk adımı teşkil etti.

Peki kendime hangi soruları sordum?

Gerçekten lisansüstü hukuk eğitimi almak istiyor muyum? Ne zaman başlamalıyım?

Kendi şartlarınızı, beklentilerinizi değerlendirmek ve bu sorunun cevabını bulmak hiç de kolay değil. Değerlendirmelerinizi yaparken, lisansüstü hukuk eğitiminin yoğun çalışma, özveri, sabır, azim ve yüksek motivasyon gerektirdiğini bilerek planlama yapmanız yerinde olacaktır. Zamanlama bakımından ise hem mesleki sorumluluklarınız hem de özel hayatınızın akışında akademik çalışmalarınız için gerekli olan vakti ayırabileceğinize emin olmalı, en uygun zamanda lisansüstü eğitimine başlamaya özen göstermelisiniz. Avukatlık mesleği ile lisansüstü eğitimi aynı anda yürütmek bir hayli zorlu. Bununla birlikte yüksek lisansta bilimsel araştırma ve yazma becerilerinizin temellerini sağlam oluşturarak, doktora döneminde kendinizi mesleki anlamda uzmanlaşarak geliştirme fırsatı bulmak sizi mesleki anlamda farklı bir boyuta taşıyabilecektir.

Lisansüstü hukuk eğitimime yurtiçinde mi yurtdışında mı devam etmeliyim?

Bu sorunun cevabını etkileyecek sizin ve hedeflerinizin dışında pek çok faktör var. Yurtdışında en azından bir süre yaşamanın ve hukukçu olarak farklı bakış açılarıyla tanışmanın yararları olduğu kesin. Ancak finansmanı nasıl sağlayacağınızdan tutun da mevcut sorumluluklarınızı nasıl askıya alabileceğinizi bilemediğinizden bu planlamayı kafanızda tam olarak oturtamıyorsanız benim gibi lisansüstü eğitimize Türkiye’de başlayabilirsiniz. Fakülte seçiminizi yaparken yabancı üniversitelerle iş birliği bulunan programları tercih etmeniz size eğitiminizin ilerleyen aşamalarında farklı imkanlar sunabilir.

Lisansüstü eğitimim için hangi üniversiteyi ve fakülteyi tercih etmeliyim?

Son zamanlarda ülkemizde artan hukuk fakültesi sayısıyla doğru orantılı olarak hukuk alanında farklı uzmanlık alanlarına yönelik tezli ve tezsiz yüksek lisans programlarının sayısında inanılmaz bir artış oldu. Ancak fakülte sayılarındaki artışın nitelik artışını beraberinde getirmediği de acı bir gerçek. Bu nedenle Türkiye’de lisansüstü hukuk eğitimin ilk adımı olan yüksek lisansa başlamaya karar verdiyseniz öncelikli olarak devlet üniversitesinde mi vakıf üniversitesinde mi eğitim almak istiyorum sorusuna cevap bulmak gerekiyor.

Bu sorunun cevabını hem mali açıdan hem derslerin saatleri ve diğer mesleki yükümlülüklerinizle çatışması açısından hem de fakültenin akademik ve fiziki imkanları açısından değerlendirmek gerekiyor.

Devlet üniversiteleriyle vakıf üniversiteleri arasında, sağlanan imkanlar, program içerikleri, mali boyut gibi hususlarda birtakım farklılıklar bulunmakta. Devlet üniversitelerinde tezli yüksek lisans programları için herhangi bir ücret yükümlülüğünüz bulunmazken tezsiz yüksek lisans programları için belli ücretleri ödemeniz gerekmekte. Vakıf üniversitelerinde almayı planladığınız lisansüstü eğitimin mali boyutunu da tercihinizde dikkate almakta fayda var. Eğitim ücretleri, ücretin ödeme takvimi, indirimler, burs imkanları vakıf üniversiteleri arasında değişkenlik gösteriyor. Mali yükümlülükler hakkında vakıf üniversitelerinin web sitelerinde yayımlanan duyuru ve ilanlara bakabilir, bunlara ilişkin yönetmelikleri inceleyebilir, bizzat üniversitenin mali işler biriminden detaylı bilgi alabilirsiniz.

Avukatlıkla birlikte lisansüstü eğitim almayı planlıyorsanız pek çok vakıf üniversitesindeki ders saatlerinin (özellikle derslerin akşam saatlerinde olduğu dikkate alındığında) çalışma programınıza daha uygun olması sebebiyle vakıf üniversiteleri avantajlı olabilir.

Özellikle tercihiniz vakıf üniversitesi olacaksa kurumsallaşmış, öğrencisine değer veren, burs imkânı sağlayan, bilimsel projeleri destekleyen, çalışmak istediğiniz alandaki akademik kadrosu güçlü olan, ulusal ve uluslararası birçok veri tabanına üye, iyi fiziki koşullara sahip, uluslararası akademik bağları kuvvetli, yabancı üniversitelerle iş birliği içerisinde olan bir hukuk fakültesini tercih etmeniz yerinde olacaktır. Bu hususları araştırırken ilgili üniversite ve fakültelerin öğrencilerinden ve akademisyenlerinden doğrudan bilgi almak tercihinizin netleşmesi noktasında yol gösterici olabilir.

Öte yandan özellikle yüksek lisansa kabul aşamasında uygulanan kriterlerin ve yapılan değerlendirmelerin üniversiteler ve fakülteler arasında farklılıklar gösterdiğini unutmayın. Başvuru sürecinin işleyişindeki ayrıntıları bizzat deneyim sahibi öğrencilerle, akademisyenlerle ve program sorumlularıyla iletişim halinde olarak ilk elden öğrenin, değerlendirin.

Lisansüstü eğitime başlama aşamasındaki pek çok öğrenci tarafından önemi fark edilmeyen ama özellikle tez aşamasında önemi çok da iyi anlaşılan Kütüphanesi/Bilgi Merkezi güçlü bir üniversiteyi ve fakülteyi tercih etmenizi öneririm. Kaynaklara erişim noktasında fakültenizin kütüphanesinin ve veri tabanlarının sağladığı katkının son derece önemli olduğunu göz ardı etmeyin.

Üniversiteyi ve fakülteyi belirledim. Peki ya hangi programı tercih etmeliyim?

Lisansüstü eğitiminiz için program tercihinizi yaparken hangi alanda uzmanlaşmak ve çalışmak istediğinize karar vermeniz gerekiyor. Bu kararı verirken gerek lisans eğitiminde gerekse meslekte edindiğiniz tecrübelerinizden yola çıkabilirsiniz. Tecrübe sahibi kişilerden farklı fikirler alabilirsiniz. Sizi hangi alanda çalışmanın, uzmanlaşmanın daha mutlu edeceğine, beklentilerinize ve kariyer planlarınıza göre programa karar vermek yerinde olacaktır. Kariyer planlamanız ve hedefleriniz doğrultusunda tezli veya tezsiz yüksek lisans programını tercih edebilirsiniz. Program dili üniversiteler arası farklılık göstermekle birlikte programlar genelde Türkçe, İngilizce veya Almanca olarak açılmaktadır. Eğitim almak istediğiniz dile göre program tercihinizi yapabilirsiniz.

Esasen üniversitelerde açılan programlarda özel hukuk kamu hukuku temel ayrımı olmakla birlikte, son zamanlarda farklı uzmanlık alanlarına ilişkin çeşitli programlar da açılmaktadır. Sermaye piyasası hukuku ve ticaret hukuku, medeni hukuk, bilişim hukuku, ekonomi hukuku, multidisipliner bir alan olan sağlık hukuku gibi alanlarda lisansüstü programlar da tercih edilebilir. Güz ve bahar dönemi açılan programlar ve kontenjanlar dönemsel ve üniversiteler arası farklılık gösterebilmektedir. Açılacak programların başvuruları iyi takip edilmelidir. Benim yüksek lisans tercihi yaptığım dönemde yukarıda belirttiğim farklı uzmanlık alanlarına ilişkin tercih edebileceğim çok fazla program bulunmuyordu. Avukatlık mesleği ile birlikte özellikle akademik kariyer yapma hedefim olduğu için tezli yüksek lisans programını tercih ettim. Özel hukuk alanında çalışmak ve bu alanda uzmanlaşma düşüncesi beni her zaman heyecanlandırdığından alanımı seçmek zor olmadı.

Yüksek lisans başvuru süreci nasıl işliyor?

Yüksek lisans başvuru süreci, süreleri, koşulları üniversiteler arasında farklılık gösterebilmektedir. Asgari sağlanması gereken ALES (Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı) puanı, yabancı dil şartı, lisans mezuniyet not ortalaması gibi başvuru koşulları iyice öğrenilmelidir. Bu nedenle bizzat başvurmayı düşündüğünüz üniversitenin akademik takvimini, duyurularını ve başvuru kılavuzunu kontrol etmelisiniz. Özellikle başvuru sürelerine ve son başvuru tarihine dikkat etmelisiniz. Bazı üniversiteler mezuniyet aşamasında olan öğrencilerin kayıt tarihinde şartları sağlaması şartıyla ön başvurularını da kabul edebilmektedir. Birkaç üniversiteye aynı anda başvurmayı düşünüyorsanız programa kabulde yazılı ya da sözlü sınav olup olmadığını, sınav tarihlerinin çakışıp çakışmadığını da göz önünde bulundurmalısınız.

Ben 2018 yılında Kadir Has Üniversitesi özel hukuk tezli yüksek lisans programına başvurdum. Başvurduğum dönemde belli bir düzeyde ALES puanı, YDS/YÖKDİL puanı ve lisans not çizelgesi, mezuniyet belgesi, niyet mektubu, referans mektubu, araştırma önerisi istenmekteydi. Bu belgelerimi online başvuru sistemine yükleyerek başvurumu yaptım. Daha sonrasında aranan şartları sağladığım için Fakülte hocalarımdan oluşan üç kişilik bir jüri huzurunda mülakata davet edildim. Mülakat sonrası jüri tarafından başarılı bulundum ve burs şartlarını da sağladığım için %100 öğrenim ücreti muafiyeti ile başarı bursu almaya hak kazandım.

Yabancı dil seviyesinin yüksek lisans başvurusunda ve kabul almanızda önemli olduğuna özellikle dikkat çekmek isterim. Zira, yabancı dil yeterliliğiniz tez yazım aşamasında kaynaklardan yararlanabilmek bakımından da son derece önemli.

Bir diğer önemli husus ise lisans not ortalamanızın yüksek olması. Diğer adaylarla aranızda fark yaratabilmek için lisans not ortalamanızın önemli olduğunu düşünüyorum. Lisansta sağlam bir temel alınmış olunması bilimsel araştırma yazma bakımında da son derece önemlidir.  Bu bakımdan İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden onur derecesiyle mezun olmamın tam burs almamdaki en önemli etkenlerden birisi olduğu kanaatindeyim.

Bazı üniversitelerde yüksek lisans başvuru belgeleri arasında referans mektubu aranmamaktadır. Ancak benim başvurumda yüksek lisans için gerekli başvuru belgeleri arasında referans mektubu da bulunmaktaydı. Lisans aşamasında genellikle hocalarla yeteri kadar iletişim kurulmaması, mezun olduktan sonra hocalarla iletişimin sürdürülmemesi, sonraki aşamalarda özellikle referans mektubu almak bakımından sorun oluşturabilmektedir.  Bu nedenle hocalarımızın çalışma gruplarında ve Hukuk Kliniklerinde görev almalı ve lisans döneminde ve sonrasında hocalarımızla iletişimimizi güçlü tutmalıyız.

Sonuç olarak sağlıklı başvuru yapmak son derece önemlidir. Sağlıklı başvuru yapmanın temel koşulu başvurmak istediğiniz üniversitenin yayımladığı başvuru talimatlarının eksiksiz takip ederek başvurunun yapılmasıdır.

Lisansüstü eğitime giriş sınavı ile mülakatta sizi ne bekler?

Bazı üniversitelerde yüksek lisansa kabul almak için herhangi bir sınav ya da mülakat yapılmaksızın doğrudan belgeler üzerinden bir değerlendirme yapılmaktadır. Bazı üniversitelerde ise yalnızca mülakat ya da hem yazılı bilim sınavı hem de mülakat yapılarak nihai sonuçlar açıklanmaktadır. Bu yönüyle de sınav ve mülakatların kapsam ve içerikleri de farklılık göstermektedir. Ben yukarıda da bahsettiğim gibi fakülte hocalarımdan oluşan üç kişilik bir jüri tarafından mülakata alındım. Yüksek lisans mülakatım beni tanımaya, motivasyonumu ve yüksek lisanstan beklentilerimi ölçmeye yönelikti.

2020 yılında Kadir Has Üniversitesi özel hukuk doktora programına tam burslu olarak kabul aldığım mülakatımda ise fakülte hocalarımdan oluşan üç kişilik jüri özel hukuk alanıyla ilgili farklı alanlardan akademik sorular sorarak akademik bilgi seviyemi ve yorum gücümü ölmüş aynı zamanda motivasyonumun ne derece güçlü olduğunu anlamaya çalışmıştı.

Giriş sınavı ve mülakattan önce sınavın nasıl olacağı hakkında genel bir bilgi almak sınava daha iyi hazırlanarak donanımlı bir şekilde gitmenizi ve cevapları daha rahat vermenizi sağlayacaktır.

Yüksek lisans sürecimin bana kattığı en önemli dört şey nedir?

Yüksek lisans eğitimim, bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak akademik düşünme, araştırma ve yazma becerilerimi güçlendirmemi sağladı. Konulara daha geniş bir bakış açısıyla yaklaşarak sorunlu hususları tespit edebilme yetimi geliştirmemde çok önemli rol oynadı. Bilimsel katkı sunmak için doktora eğitimime devam etmemde ilk adımı teşkil etti. Farklı alanlarda çalışan insanlarla tanışarak network kurmamı ve pek çok kıymetli hoca ile tanışma, çalışma fırsatı yakalamamı sağladı.