PROLOG

Uluslararası nitelikte işler yapmayı özellikle uluslararası ticari ilişkilere/sözleşmelere odaklı bir kariyeri hedefliyorsanız, öncelikle global hukuk piyasasındaki güncel ihtiyaçları algılayıp, gelişmeleri değerlendirmeli ve takiben de bu mesleki faaliyetler için gerekli altyapıyı bilinçli şekilde oluşturmaya başlamalısınız.

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde uzun süre yürüttüğüm Basic Principles of Contract Law ders programını bu bilinçle yapılandırmaya çalıştım. O dönemlerdeki öğrencilerim, şimdi uygulamanın ve akademinin içindeki meslektaşlarımdan gelen değerlendirme ve yorumlar, uyguladığım programın isabetli ve faydalı olduğunu göstermeye devam ediyor.  Boston Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde ziyaretçi öğretim üyesi olarak bulunduğum dönemde takip ettiğim akademik faaliyetler ve sonrasında sürdürdüğüm ilişkiler sayesinde de global hukuk piyasasının uluslararası ticari ilişkiler/sözleşmeler alanındaki beklentilerini mercek altına alma şansı elde ettim.

Tüm bu tecrübeleri göz önünde bulundurarak derlediğim bu paylaşım serisinde öncelikle güncel ihtiyaçlara, sıklıkla karşılaşılan soru ve sorunların ortak özellikleri ile niteliklerine ve hazırlığın temelde hangi mesleki faaliyetleri hedef alacağına odaklanacağım. Gelişim planınızı yaparken yolunuza ışık tutabilecek tespitler ve somut öneriler ise serinin devamında yer alacak.

Bu paylaşım serisini sihirli bir formül olarak değil, tecrübe ve gözlemden süzülmüş bir yöntem önerisi olarak değerlendiriniz. Size zaman kazandıracak ve daha etkili şekilde rekabet edebilmenize yardımcı olabilecek bir kılavuz olarak kullanmaya çalışınız.

Ayrıca buradaki ilişkilendirme ve planlama temasını farklı alanlara odaklı kariyer hedefleriniz bakımından da uygulayabileceğinizi ifade etmek isterim.

GÜNCEL VE GELECEKTEKİ İHTİYAÇLARI GÖREBİLMEK ÖNEMLİDİR

Küresel ekonomi Pandemi döneminde son derece olumsuz etkilendi. Bu dönemde hammadde temininde yaşanan sorunlar, tesislerin tam kapasite çalışması önündeki çeşitli engeller, tedarik ve taşıma zincirlerindeki kırılmalar/aksamalar ve benzeri sebeplerden kaynaklanan olumsuzluklar hukuki etkilerini ticari ilişkilerin tarafları arasında çeşitli sebeplerle farklı boyutlarda ortaya çıkan uyuşmazlıklar şeklinde gösterdi.

Ekonomistlerin 2021 yılı için öngörüleri daha iyimserdi ve alınan mali tedbirler sayesinde global ekonominin kayıpları yavaş da olsa telafi edilmeye başlandı. Bu da global ticaretin göreceli olarak toparlanmasına bağlı olarak yeni ilişkilerin kurulmasının da artık daha sıklıkla gündeme geleceği şeklinde yorumlanabilir.

Bu ekonomi dersi ne içindi? Bu satırları, günümüzde geldiği nokta itibariyle global ticaretin– gerek ekonomik olumsuzlukların gerekse gelişmelerin yaşandığı dönemlerde– uluslararası sözleşme uygulamalarında gerçek anlamda uzmanlaşmış uluslararası hukukçulara olan ihtiyacının hiç olmadığı kadar fazla olduğunu bir kez daha vurgulamak için yazdım. (17 Nisan 2021 tarihli Uluslararası Hukukçu/Avukat Olmak başlıklı paylaşımda global mesleki yeterliliklere ve vasıflara sahip olmaya ilişkin bir yol haritası çizilmesinin önemini vurgulamaya çalışmıştım.)

Ben bu paylaşımda, ticari ilişkilere/sözleşmelere odaklı bir kariyeri hedefleyen genç hukukçular için gerekli -klasik-alt yapı çalışmalarına odaklanacağım. Ancak günümüzde, uluslararası hukukçu niteliklerini haiz olarak ilerleme planlarınızı yaparken gelişen teknolojileri de göz önünde bulundurmanız gerektiğini lütfen unutmayınız. 1 Ekim 2021 tarihinde Almanya’da yürürlüğe giren -kısaca- Legal Tech Yasası olarak da anılan düzenlemenin (Gesetz zur Förderung Angebote im Rechtsdienstleistungsmarkt) içeriğine ve muhtemel etkilerine ilişkin haberleri ve değerlendirmeleri okurken bu gerçek üzerinde bir kez daha düşündüm. Sizin de bu örneğin düzenleme alanı ile sınırlı olmaksızın dünyadaki bu tarz gelişmeleri takip ederek bunlar üzerinde hem hukuki alt yapı hem de etik açısından düşünmenizi tavsiye ederim. Sizi çağın gereklerine uyduracak olan, klasik-alt yapınız üzerine inşa edeceğiniz bu farklı seviyelerdeki donanımlar olacak.

ULUSLARARASI TİCARİ İLİŞKİLER MUHTELİFTİR
ANCAK BİRTAKIM ORTAK ÖZELLİKLERİ VARDIR

Uluslararası ticari ilişkiler türlü türlüdür. Ancak bunların ilk ortak özelliği her uluslararası ticari ilişkinin bir sözleşmeye dayanması ve bu sözleşmenin, ilişkinin esaslarını, temel hukuki sorunlarını açıklayan/düzenleyen ana belge niteliği arz etmesidir. İkinci olarak, uluslararası ticari ilişkiler prensip itibariyle mal, hizmet, para, teknoloji, bilgi ya da kârın sınır ötesi dolaşmasıyla ilgilidir ve büyük çoğunluğu yine uluslararası nitelikte olan bir finansman sağlama ilişkisini de bünyesinde barındırır. Üçüncü olarak yine çok büyük çoğunluğunun uluslararası alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleriyle ilişkilendirilmiş oldukları söylenebilir.

ULUSLARARASI TİCARİ İLİŞKİLER BAĞLAMINDA HUKUKİ DANIŞMANLIK
VERENLERİN SIKLIKLA KARŞILAŞTIĞI SORUNLARI
RESMİN BÜTÜNÜNDE ALGILAMAK GEREKİR

Uluslararası ticari ilişkiler bağlamında hukuki danışmanlık vermek söz konusu olduğunda karşılaşılan sorunlar genel olarak aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir:

• Sözleşmeden kaynaklanan sorunlar
• Mal, hizmet, sermaye vs.nin sınır ötesi dolaşımından kaynaklanan gümrük mevzuatına, ithalat, ihracat veya döviz rejimlerine ilişkin sorunlar
• İlişki çerçevesinde sağlanan finansmana ilişkin sorunlar
• Muhtelif diğer sorunlar

Ben bu paylaşımın konusu itibariyle sözleşmelerden kaynaklanan sorunlara biraz daha yakından bakacağım.

ULUSLARARASI TİCARİ İLİŞKİLERDEN/SÖZLEŞMELERDEN KAYNAKLANAN SORU VE
SORUNLAR KOMPLEKS NİTELİKTEDİR

Uluslararası ticari ilişkilerden/sözleşmelerden kaynaklanan soru ve sorunlar genellikle oldukça kompleks nitelik arz etmektedir. Bu karmaşık yapının aslında iki temel boyutu olduğunu söyleyebiliriz:

• Öncelikle sözünü ettiğim sorunlar çoğu zaman tek bir uzmanlığın değil, sözleşme hukuku, karşılaştırmalı sözleşme hukuku, milletlerarası özel hukuk, medeni usul hukuku gibi farklı disiplinlerin birkaçının hatta bazen de tamamının çalışma alanlarına giren sorunlar olarak karşımıza çıkar.
• İkinci olarak da bu sorunların kaynaklandığı ilişkiler birden fazla yargı yetki alanını ilgilendirir ve bu da alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmalarının devreye girmesi sonucunu doğurarak bizi uluslararası tahkim ile karşı karşıya bırakır.

Bu bakımdan, özellikle uluslararası ticari ilişkiler/sözleşmeler alanına odaklı mesleki faaliyetleri olan hukukçuların/avukatların, farklı alanları ilgilendiren birçok mesleki becerisinin gelişmiş olması bir zorunluluktur.

ULUSLARARASI TİCARİ İLİŞKİLER/SÖZLEŞMELER ALANINA ODAKLI MESLEKİ
FAALİYETLER NELERİ KAPSAR?

Uluslararası ticari ilişkiler/sözleşmeler alanında mesleki faaliyet gösteren hukukçular/avukatlar esasen müvekkillerinin/danışanlarının ticari işlerini yürütmelerinde onlara hukuki destek/hizmet sağlarlar.

Bu alandaki mesleki faaliyetler, müvekkilleri söz konusu işlerin ve onlardan kaynaklanan uyuşmazlıkların yönetimi süreçlerinde ve/veya mal, hizmet, mülk vs. alışverişlerinde temsil etmeyi de içerir.

Biraz somutlaştıralım: Örneğin, hukukçular/avukatlar olarak, ekonomik ve hukuki etkilerine giriş kısmında değindiğim Pandemi döneminde, mevcut ilişkilerin mümkün olan en az zararla sürdürülebilmesi için çaba harcadık. Mevcut sözleşme ilişkilerinin yani ticaretin devamını sağlamak amacıyla ilişkilerin revize edilmesi süreçlerini, yazılı ve sözlü müzakereleri yürüttük, yaratıcı çözümler ürettik, mevcut sözleşmeleri revize eden ekleri ve müvekkillerin durumunu daha güvenli hale getirmek amacıyla karşı taraftan istenecek ek taahhütleri hazırladık.

Yeni ilişkilerin kurulmasının gündeme geldiği, ekonominin görece daha parlak dönemlerinde de yeni ilişkinin nasıl yapılandırılmasının uygun olacağı konusunda yol gösterip, mevcut ve muhtemel hukuki problemleri belirliyor, ilişkinin hukuki ve bazen de ticari koşullarının müzakerelerini (sözlü ve yazılı olarak) yürütüp, sözleşmeleri hazırlıyoruz.

Uyuşmazlık çıkması halinde ise önce dava/tahkim dışı çözüm mekanizmalarının -işin, durumun ve menfaatler dengesinin gerektirdiği gibi- işletilmesini sağlamak ve hukuki müzakereleri yürütmek yine bu faaliyetler kapsamında değerlendirilmeli. Uyuşmazlığın dava/tahkim boyutuna taşınması halinde ise bu kez bu süreçlerin takibinin sağlanması, gerekli temsillerin gerçekleştirilmesi gündeme geliyor. Yani ticari ilişkiler/sözleşmeler alanının dava/tahkim alanından bağımsız olduğunu söylemek pratikte mümkün değil.

Devam edecek-